Zamknięcie na wiele miesięcy szkół, hal sportowych czy basenów spowodowało znaczący spadek aktywności fizycznej wśród dzieci. Już badanie z września ub.r. wskazało, że zmniejszyła się ona średnio o 33 proc. WHO zaleca, żeby dzieci i młodzież wykonywały codziennie 60 minut aktywności fizycznej o umiarkowanej lub wysokiej intensywności. Brak ruchu zwiększa nie tylko ryzyko otyłości, lecz także wad postawy. – Dużo dzieci zaczyna borykać się z dolegliwościami bólowymi, które najczęściej dotykały osób dorosłych – ocenia Piotr Ostrowski, trener personalny.

– Pandemia spowodowała, że obserwujemy rozwój pokolenia kalek. Przez brak zajęć WF i zamknięcie w domach dzieci stały się mniej aktywne. Ich układ ruchu został zaburzony, ich postawa zaczęła się zmieniać na gorsze. Co za tym idzie, zaczęły dotkliwie odczuwać skutki pandemii w taki sposób, że nie były w stanie prawidłowo utrzymać postawy ciała. Jeżeli dziecko zaczyna spędzać większość czasu przed ekranem monitora, zaczyna odczuwać te same dolegliwości bólowe, które mają jego rodzice – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Piotr Ostrowski.

Raport „Aktywność fizyczna i żywienie dzieci w czasie pandemii”, zrealizowany we wrześniu 2020 roku w ramach programu „Lekkoatletyka dla każdego!” Polskiego Związku Lekkiej Atletyki i Nestlé Polska, wskazuje, że w trakcie pandemii tygodniowa aktywność fizyczna dzieci spadła o 33 proc. W trakcie ograniczeń najmłodsi realizowali wybraną formę aktywności fizycznej (rower, czas na podwórku, sportowe zajęcia zorganizowane, WF) przynajmniej godzinę dziennie średnio pomiędzy trzema a czterema dnami w tygodniu. W okresie przed pandemią było to prawie pięć dni w tygodniu. Wzrosła z kolei liczba dzieci, które są aktywne tylko przez dwa lub mniej dni w tygodniu – z 9 do 37 proc.

–  Dzieci, które nie mają aktywności fizycznej, nie rozwijają się w sposób prawidłowy. Zaczynają mieć problemy z postawą i utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Z kolei nadwaga i otyłość mogą prowadzić do bardzo dużych problemów układu sercowo-naczyniowego, wielu schorzeń układu ruchu. Jeśli dziecko będzie rozwijać się w sposób nieprawidłowy, w przyszłości więcej czasu będzie spędzać w klinikach rehabilitacyjnych niż na spotkaniach ze znajomymi – wskazuje trener personalny.

Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia, na całym świecie ok. 39 mln dzieci poniżej piątego roku życia cierpi na nadwagę lub otyłość. Wśród starszych dzieci i młodzieży (w wieku 5–19 lat) liczebność ta wynosi ponad 340 mln (w tym 124 mln cierpi na otyłość). W tej grupie odsetek osób zmagających się z nadmierną wagą ciała wzrósł z 4 proc. w 1975 roku do 18 proc. w 2016 roku.

– Każda aktywność fizyczna wśród dzieci jest dobra. Ważne jest to, żeby była ona chętnie wykonywana przez dziecko. Czy to będzie jazda na rowerze, czy to będą zajęcia pozalekcyjne, czy zwykłe spotkania ze znajomymi na boisku, będzie to na pewno bardziej efektywne i skuteczne niż brak ruchu – mówi Piotr Ostrowski.

Jak wynika z raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, jeszcze przed pandemią postępował silny spadek aktywności fizycznej uczniów. Zaledwie 20 proc. chłopców i 15 proc. dziewcząt w wieku 11–16 lat utrzymuje poziom aktywności zalecany przez WHO dla prawidłowego rozwoju i zachowania zdrowia. Organizacja rekomenduje, by dzieci i młodzież wykonywali ćwiczenia o umiarkowanej lub dużej intensywności aerobowej przez minimum 60 min dziennie.

Niedawno eksperci Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie wspólnie z resortem edukacji uruchomili program „WF z AWF – Aktywny powrót uczniów do szkoły”, który ma pomóc uczniom w powrocie do pełnej sprawności fizycznej po długotrwałym okresie nauki zdalnej. W lipcu ruszyły zapisy do Sport Klubów, czyli II etapu programu. To dodatkowe zajęcia pozaszkolne, z konkretnymi aktywnościami fizycznymi ukierunkowanymi na zdrowie. Jak jednak przekonuje Piotr Ostrowski, żaden program nie zastąpi inicjatywy rodziców.

– Rolą rodziców powinno być zachęcanie dzieci do aktywności fizycznej poza lekcjami WF-u, czy to będzie aktywność polegająca na wspinaniu się na drzewo, czy ćwiczenia karate, czy jakiekolwiek inne sporty. Ważny jest też przykład z góry – jeśli dzieci nie będą widziały, że ich rodzice mają odpowiednie nawyki, nie możemy oczekiwać, że same będą to robić – podkreśla trener personalny. – Ważne, żeby dziecko rozwijało się w sposób prawidłowy, a może to osiągnąć tylko poprzez aktywność fizyczną. Jeśli rodzice zaobserwują pogorszenie postawy, powinien być to sygnał ostrzegawczy i znak, że dziecku należy pomóc.

Migrena często bywa mylona ze zwykłym bólem głowy, tymczasem ta choroba neurologiczna w praktyce może wyłączyć chorego z normalnego życia, a w Polsce na jej różne odmiany cierpi nawet 3 mln osób. – Sytuacja chorych na migrenę w Polsce jest bardzo trudna, ponieważ od wielu lat – odkąd w ogóle są dostępne jakiekolwiek leki dedykowane temu rodzajowi bólu – nigdy nie były refundowane – mówi prof. Jarosław Sławek, prezes zarządu Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Z okazji przypadającego 22 lipca Światowego Dnia Mózgu lekarze apelują, aby Ministerstwo Zdrowia – biorąc pod uwagę koszty zwolnień lekarskich i absencji w pracy – włączyło do refundacji nowoczesne leki na przewlekłą migrenę. Pomogłoby to zaoszczędzić w budżecie nawet 8 mld zł rocznie.

– Ból migrenowy jest to jeden z silniejszych rodzajów bólu w medycynie – podkreśla w rozmowie z agencją informacyjną Newseria prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek, neurolog i prezes zarządu Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

Migrena jest przewlekłą chorobą, charakteryzującą się występowaniem napadowych, bardzo silnych bólów głowy. Niekiedy towarzyszą im nudności i wymioty albo nadwrażliwość na światło i dźwięki. U części chorych występuje też tzw. aura, czyli objawy neurologiczne takie jak zniekształcenia obrazu, ubytki pola widzenia albo zaburzenia czucia. Przyczyny tej choroby nie są do końca znane, najczęściej wskazuje się czynniki genetyczne, przewlekły stres czy – w przypadku kobiet – zaburzenia hormonalne.

Migrena jest chorobą neurologiczną, która dotyka zwłaszcza kobiety między 30. a 50. rokiem życia. Stanowią one ok. 2/3 wszystkich pacjentów z tym schorzeniem. W tej grupie częsta jest migrena przewlekła, która – zgodnie z definicją – charakteryzuje się ostrym bólem głowy występującym przez co najmniej 15 dni w miesiącu.

– To jedna z najcięższych form migreny, która praktycznie wyłącza z normalnego życia zawodowego i rodzinnego. Problem dotyczy szczególnie kobiet, którym choroba ogranicza takie role jak macierzyństwo, jak wychowywanie dzieci – mówi prof. Jarosław Sławek.

– Migrena przewlekła to problem o nieprawdopodobnej skali, z czego nie zdajemy sobie sprawy. W Polsce mamy ponad 3 mln osób, które boli głowa – i to w taki sposób, że ten ból nie pozwala im normalnie funkcjonować. To jest niecałe 10 proc. naszego społeczeństwa – wylicza Wojciech Machajek, wiceprezes Fundacji Chorób Mózgu. – W Polsce ok. 15 tys. osób łączy też przewlekły ból migrenowy  z depresją – i to też jest kolejny, duży problem, ponieważ leki na depresję mają skutki uboczne, które nasilają migreny. W Europie są już dostępne metody leczenia przewlekłej migreny, ale niestety nie są one dostępne w Polsce.

W Polsce sytuacja chorych na migrenę jest bardzo trudna, ponieważ od wielu lat – odkąd dostępne są jakiekolwiek leki dedykowane tej grupie chorych i temu rodzajowi bólu – nigdy nie były refundowane.

– W 1993 roku po raz pierwszy pojawiły się tryptany – leki do doraźnego zwalczania bólu w migrenie, tylko dla tej grupy chorych, dla tego rodzaju bólu. W Polsce one nigdy nie były refundowane – mimo, że na świecie refundowano je szeroko, ponieważ pacjentowi lepiej było skrócić i zmniejszyć nasilenie tego bólu głowy, żeby mógł wrócić do pracy, niż płacić za jego zwolnienia – mówi prof. Jarosław Sławek. 

Refundacji w Polsce nigdy nie doczekała się też toksyna botolinowa, która od 2013 roku również ma wskazanie w leczeniu przewlekłej migreny. Ta terapia, uważana za jedną z najskuteczniejszych, dziś jest dostępna tylko w prywatnych gabinetach.

– Przed kilkoma laty była już próba jej refundacji, ale nieudana – mówi prof. Jarosław Sławek.

Szacuje się, że toksyna botulinowa jest skuteczna u ok. 70-80 proc. chorych z migreną, a u części z nich bóle głowy ustępują permanentnie. Kuracja polega na precyzyjnym wstrzykiwaniu niewielkich dawek botoksu do mięśni mimicznych i ponad 30 punktów na powierzchni czaszki (tzw. schemat  PREMPT ). Zabiegi, które muszą być powtarzane w kilkutygodniowych odstępach, są jednak prawie bezbolesne i nie wymagają znieczulenia, trwają kilkanaście minut, a pacjent prawie od razu może iść do domu.

– W przypadku toksyny botulinowej trzeba nauczyć się specyficznego schematu ostrzykiwania, podawania leków w ponad trzydzieści punktów na powierzchni czaszki – mówi prof. Jarosław Sławek. – Od 2018 roku mamy kolejny przełom w leczeniu migreny. Pojawiły się przeciwciała monoklonalne przeciwko receptorowi białka CGRP, które jest kluczowe w patogenezie powstawania bólu migrenowego.

Leczenie migreny za pomocą przeciwciał monoklonalnych jest już dostępne w kilkunastu krajach Europy, w tym kilku sąsiadujących z Polską, które przyjęły różne kryteria refundacji.

– Niestety, w Polsce tej refundacji nie ma i co więcej, Ministerstwo Zdrowia jest do niej nastawione – może nie negatywnie – ale z dużą dozą wątpliwości, bo migrena to nie jest choroba neurologiczna taka jak np. stwardnienie rozsiane czy choroba Parkinsona – mówi prof. Jarosław Sławek.

Jak podkreśla, choć migrena nie jest śmiertelna – to jest jednak jedną z najczęstszych chorób neurologicznych, a przy tym bardzo trudną do zniesienia dla pacjentów. Dlatego lekarze, na czele z Polskim Towarzystwem Neurologicznym, apelują do MZ o refundację terapii dla pacjentów cierpiących na ostrą, przewlekłą migrenę. To nie tylko poprawiłoby jakość życia chorych, lecz także pozwoliłoby zmniejszyć koszty zdrowotne ponoszone przez system, związane m.in. ze zwolnieniami lekarskimi, prezenteizmem i absencją zawodową.

– To oczywiście będzie miało pozytywne skutki medyczne, humanitarne, bo przecież walka z bólem jest wpisana w priorytety dzisiejszej medycyny. Dlatego apelujemy, żeby Ministerstwo Zdrowia zachowało się racjonalnie i umożliwiło refundację tych leków, ponieważ koszty nieleczenia migreny, które ponosi ZUS i całe społeczeństwo, sięgają – według raportu Państwowego Zakładu Higieny za 2019 rok – nawet 8 mld zł rocznie – mówi prof. Jarosław Sławek.

– Z jednej strony mówi się, że nie ma pieniędzy na refundację, bo to są za drogie metody. Jednocześnie z drugiej strony musimy jednak mieć te pieniądze, kiedy chorzy idą na zwolnienia lekarskie – mówi Wojciech Machajek. - Polacy, obok Francuzów, wydają najwięcej pieniędzy w Europie na parafarmaceutyki przeciwbólowe, które można kupić wszędzie: w drogerii, w spożywczym, na stacji benzynowej. W Polsce wydajemy na nie miliardy złotych. Te parafarmaceutyki przynoszą jedynie krótką ulgę w bólu, natomiast skutki uboczne są bardzo duże m.in. dla serca, układu pokarmowego, dla stawów. Z drugiej strony – są już nowoczesne metody leczenia. Dlatego apelujemy, żeby Ministerstwo Zdrowia wprowadziło w Polsce toksynę botulinową czy przeciwciała monoklonalne, które są dostępne w innych krajach Europy – dodaje Wojciech Machajek, wiceprezes Fundacji Chorób Mózgu.