Polska jest w niechlubnej czołówce krajów UE pod względem jakości powietrza. Stężenie rakotwórczych pyłów PM2,5 i PM10 w polskich miastach przekracza kilkukrotnie, a niekiedy nawet kilkunastokrotnie dopuszczalne normy. Tymczasem Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała zaostrzone rekomendacje dotyczące jakości powietrza. – To jest dokument, który musimy wziąć pod uwagę przy projektowaniu nowych zaleceń w Polsce czy w innych krajach – podkreśla prof. Lidia Morawska, doradczyni WHO. Osiągnięcie wskazanego przez organizację poziomów pomogłoby uniknąć ponad 80 proc. przedwczesnych zgonów na świecie. Jak podkreśla WHO, zanieczyszczenie powietrza stanowi jedno z największych zagrożeń zarówno dla ludzkiego zdrowia, jak i dla klimatu.

– Jakość powietrza jest ogromnie ważna dla naszego zdrowia. Zanieczyszczenie powietrza jest jednym z największych zagrożeń, na jakie ludzkość jest narażona – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Biznes prof. Lidia Morawska, doradczyni Światowej Organizacji Zdrowia ds. jakości powietrza oraz dyrektorka Międzynarodowego Laboratorium Jakości Powietrza i Zdrowia w Queensland University of Technology (QUT) w Brisbane w Australii.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w 2019 roku ponad 90 proc. światowej populacji oddychało powietrzem przekraczającym dopuszczalne limity zanieczyszczeń PM2,5 (zgodnie z wytycznymi z 2005 roku). Te zaś każdego roku zabijają przedwcześnie ok. 7 mln ludzi, głównie w wyniku udarów, chorób serca, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, raka płuc i ostrych infekcji dróg oddechowych. W nowym komunikacie WHO wskazuje też, że pojawiają się dowody na inne skutki zdrowotne zanieczyszczonego powietrza, jak np. cukrzyca i choroby neurodegeneracyjne.

Pyły zawieszone PM2,5 i PM10 mają szczególnie destrukcyjny wpływ na ludzkie zdrowie. Powstają przede wszystkim w wyniku spalania paliw w różnych sektorach, m.in. w transporcie, energetyce, gospodarstwach domowych, przemyśle i rolnictwie. Oba są zdolne do wnikania głęboko do płuc, przy czym te pierwsze mogą nawet przedostawać się do krwiobiegu, wpływając na układ sercowo-naczyniowy i oddechowy, a także inne narządy. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) już w 2013 roku zaklasyfikowała pyły zawieszone jako rakotwórcze.

– Jakość powietrza wpływa zasadniczo na każdy element naszego zdrowia: na system oddechowy, kardiowaskularny etc. Jest niewiele organów i układów, które nie miałyby problemów, jeżeli jakość powietrza jest niewystarczająca. Tak więc wszystko, co należy zrobić, żeby oczyścić powietrze, jest po prostu koniecznością – mówi prof. Lidia Morawska, która znalazła się w setce najbardziej wpływowych osób na świecie w 2021 roku według magazynu „Time”, w gronie innowatorów – razem m.in. z Elonem Muskiem.

WHO podkreśla, że zanieczyszczenie powietrza jest – obok zmian klimatycznych – jednym z największych zagrożeń środowiskowych dla zdrowia ludzkiego, a przestrzeganie nowych rekomendacji może uratować miliony ludzkich istnień. Nowe wytyczne organizacja opublikowała 22 września. Zgodnie z nowymi standardami roczne stężenie pyłów PM2,5 w atmosferze nie może przekraczać 5 µg/m³ (mikrogramów na metr sześcienny), a dobowe – 15 µg/m³. To oznacza, że dopuszczalny limit został obniżony dwukrotnie. Jeszcze bardziej restrykcyjne normy WHO wprowadziła w przypadku tlenków azotu, dla których graniczne stężenie zostało obniżone aż czterokrotnie. Według nowych wytycznych roczne stężenie PM10 nie może przekraczać 10 µg/m³, a dobowe – 25 µg/m³.

WHO opublikowała także zaostrzone limity dla czterech innych typów zanieczyszczeń: ozonu (O₃), dwutlenku azotu (NO₂), dwutlenku siarki (SO₂) i tlenku węgla (CO). Nowe rekomendacje zostały zaktualizowane po 15 latach od wydania poprzednich.

– Te nowe wytyczne wskazują przede wszystkim, że standardy dotyczące jakości powietrza muszą być w przyszłości bardziej ścisłe. Te dotychczasowe nie były wystarczające, aby zabezpieczyć ludzkie zdrowie – ocenia doradczyni Światowej Organizacji Zdrowia ds. jakości powietrza.

Jak zauważa ekspertka, nowe zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia nie mają wiążącej mocy prawnej. Wszystkie państwa powinny je jednak uwzględnić przy projektowaniu lokalnych regulacji i rozwiązań, które dotyczą jakości powietrza. Celem wytycznych jest bowiem to, by wszystkie kraje osiągnęły rekomendowany poziom jakości powietrza. Zgodnie z szybką analizą scenariuszy dokonaną przez WHO, jeżeli obecne poziomy zanieczyszczeń powietrza zostałyby obniżone do proponowanych wartości, można by uniknąć ponad 80 proc. przedwczesnych zgonów związanych z PM2,5. 

– Zalecenia WHO służą wszystkim krajom jako podstawa do ustalania ich prawomocnych standardów, które następnie muszą być przestrzegane. To prowadzi do stopniowej poprawy jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji. Oczywiście to nie dzieje się z dnia na dzień, ale jednak na dłuższą metę prowadzi do polepszenia jakości powietrza – mówi prof. Lidia Morawska.

Ekspertka wskazuje, że z historycznej perspektywy poprzednie zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia z 2005 roku były przez większość państw brane pod uwagę przy ustalaniu krajowych wytycznych i regulacji.

– Oczywiście nie wszystkie były w stanie ustalić te standardy na poziomie zaleceń WHO, ale przynajmniej miały program zmierzający w tym kierunku. W związku z tym był to dokument, który bardzo się przydał. Nie mam wątpliwości, że nowe zalecenia też zostaną wzięte pod uwagę i na dłuższą metę przyczynią się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza – ocenia doradczyni WHO.

Światowa Organizacja Zdrowia podkreśla, że zaostrzone wytyczne to efekt nowych badań, które potwierdzają negatywny wpływ zanieczyszczonego powietrza na zdrowie. Od 2005 roku przybyło bowiem wyraźnych dowodów naukowych na szkody, jakie zanieczyszczenie powietrza wyrządza w tym aspekcie, nawet w niższych stężeniach, niż dotychczas sądzono. Zwłaszcza kraje o niskim i średnim dochodzie doświadczają pogorszenia jakości powietrza – w tych państwach procesy urbanizacyjne i rozwój gospodarczy w dużym stopniu opierają się bowiem na spalaniu paliw kopalnych.

– Główne źródło zanieczyszczenia powietrza to wszelkie produkty spalania. Począwszy od tego, co widzimy na drogach: samochodów i całego transportu, poprzez przemysł, po elektrownie. W tej chwili wszystkie te źródła używają ropy albo węgla. To, do czego musimy zmierzać, to zamiana tej energii na czystą. Ludzkość nie ma innej możliwości jak tylko przejście na czystą energię – podkreśla prof. Lidia Morawska.

Odroczone płatności to usługa, która pozwala na przesunięcie terminu zapłaty za zakupy online o 30 dni bez dodatkowych opłat. Zdaniem prezenterki w czasach, kiedy wiele różnorodnych produktów kupujemy w sieci i na bieżąco nie mamy możliwości sprawdzenia jakości danego towaru, to doskonałe rozwiązanie. Ona sama chętnie z niego korzysta, zwłaszcza jeśli kupuje ubrania i nie jest pewna co do rozmiaru, fasonu i koloru.

Płatności odroczone zyskują coraz większą popularność, a osoby, które raz skorzystają z usługi, szybko przyzwyczajają się do takiej metody płatności. Sprawdza się ona chociażby w momencie, kiedy znajdujemy w internecie wymarzony produkt w atrakcyjnej cenie, ale niestety nasze konto świeci pustkami, bo czekamy na wypłatę. Nie musimy więc zaciągać pożyczki czy też odkładać zakupu na później, ryzykując, że dany towar zostanie wyprzedany, tylko możemy natychmiast sfinalizować transakcję. Agnieszka Hyży przyznaje, że dzięki takiemu rozwiązaniu zakupy w sieci są jeszcze bardziej komfortowe.

– Okres pandemii tylko utwierdził mnie w przekonaniu, że zakupy online to jest absolutna przyszłość, a właściwie już nie przyszłość, tylko teraźniejszość i rzeczywiście jestem stałą klientką takiej opcji. Myślę, że mało już jest rzeczy poza moim ulubionym warzywniakiem i pieczywem w piekarni, których bym nie zamawiała online. I cieszy mnie fakt, że wchodzimy na kolejny poziom rozwoju takich działań właśnie w internecie – mówi agencji Newseria Lifestyle Agnieszka Hyży.

Zdaniem prezenterki możliwość skorzystania z odroczonych płatności jest doskonałym rozwiązaniem zwłaszcza podczas kupowania ubrań. Największą zaletą jest to, że konsument otrzymuje od razu i finansowanie, i towar, a jednocześnie ma czas na weryfikację zakupu.

– Miałam sytuację, że nie byłam pewna  rozmiaru i kupowałam dwa–trzy rozmiary albo kolory, bo też nie byłam pewna, który ostatecznie zostanie u mnie w szafie, i musiałam wydać swoje pieniądze. I wiadomo, że procedura zwrotu jest już naprawdę sprawna, ale zawsze może się coś wydarzyć i na te pieniądze trzeba poczekać, paczka może zaginąć, może się coś zniszczyć, a co za tym idzie – sklep ma prawo odmówić ci takiego zwrotu, więc jest to pewnego rodzaju ryzyko. A tutaj nie ryzykujesz, nie wydajesz najpierw swoich pieniędzy, a robisz to dopiero w momencie, kiedy jesteś pewna, że dana rzecz zostaje już u ciebie w domu – mówi Agnieszka Hyży.

Dziennikarka jest więc jak najbardziej na tak dla takiego rozwiązania, choć wielu ekspertów finansowych mówi, że jest to pewnego rodzaju pułapka, bo może się zdarzyć, że zapomnimy o takiej odroczonej płatności, a wtedy będziemy musieli zapłacić prowizję. Trzeba więc zachować czujność i pamiętać o terminach.

– Ja przyznaję się do tego bez bicia, że nie lubię płacić rachunków, nie lubię pilnować tych terminów. Jestem super w kreowaniu, wymyślaniu, w tego typu rzeczach, natomiast niekoniecznie właśnie w totalnie formalnych, księgowych sprawach. Mnie to w ogóle przeraża, jak mam usiąść do robienia przelewów, to jestem absolutnie chora. Zdarzyło mi się mieć sytuację, że np. konto, z którego pobiera mi się comiesięcznie jakaś opłata stała, nie zostało przeze mnie zasilone i się orientowałam po kilku dniach, jak właśnie już dostałam SMS-a czy maila, że brak środków i jest opóźnienie – mówi prezenterka.