W tym roku mija 234. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja – pierwszej w nowożytnej Europie i drugiej, po amerykańskiej na świecie spisanej ustawy zasadniczej.

Konstytucja została uchwalona 3 maja 1791 roku. Za jej autorów uważa się króla Stanisława II Augusta Poniatowskiego, wielkiego marszałka litewskiego Ignacego Potockiego oraz ks. Hugona Kołłątaja, duchownego i filozofa.

Uchwalona konstytucja czerpała inspirację z europejskiego Oświecenia oraz amerykańskiej konstytucji z 1787 roku. Twórcy polskiej ustawy zasadniczej uznawali, że rząd musi służyć dobru całego narodu. Na dokument składało się 11 artykułów. Pierwszy z nich określał religię rzymskokatolicką jako dominującą, zapewniając jednocześnie wolność wyznania i praktyk wyznawcom innych religii. Z kolei artykuł V Konstytucji, dzielił władzę na ustawodawczą, wykonawczą i sądową. Dwuizbowy Sejm uchwalał prawa, władza wykonawcza pozostawała w rękach króla i Straży Praw, sądownicza zaś była w ręku niezawisłych sądów.

Konstytucja 3 maja znosiła Liberum veto, umożliwiające wstrzymanie uchwalenia ustawy przez sprzeciw choćby jednego posła - odtąd wszystkie decyzje miały zapadać większością głosów. Król nie miał sankcji ustawodawczej. Królewskie decyzje, by stały się obowiązującym prawem, musiały być podpisane przez właściwych ministrów, którzy z kolei odpowiadali przed Sejmem.
Powstała nowa forma parlamentu, Sejm Gotowy, do którego posłowie byli wybierani na dwa lata i w każdej chwili mogli być powołani na obrady. Co 25 lat miał się zbierać Sejm Konstytucyjny dla dokonania przeglądu konstytucji i wprowadzenia w niej zmian. Utworzono armię narodową, a Konstytucja objęła opieką rządu chłopów. Uchwalony wcześniej w kwietniu 1791 roku przywilej Prawo o miastach, uznany za integralny z Konstytucją - dawał mieszczanom prawo do posiadania majątków ziemskich, zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji państwowej oraz prawo nabywania szlachectwa.

Konstytucja 3 Maja była odbiciem polskiego ducha, który umożliwił polskiemu narodowi przetrwanie 123 lat rozbiorów, a następnie długich lat represji komunizmu. 3 maja był świętem państwowym aż do 1939 roku. Do końca II wojny światowej oraz w czasach Polski Ludowej obchodzenie Dnia Konstytucji było zabronione, jednakże rocznica ta co roku stawała się pretekstem do masowych manifestacji antykomunistycznych. Obecnie Konstytucja 3 Maja traktowana jest przez Polaków jako jedno z najbardziej przełomowych wydarzeń historycznych w dziejach Polski.

Jan Matejko "Konstytucja 3 maja 1791 roku" | Animacja

"Żywy Obraz" Jana Matejki z okazji uchwalenia Konstytucji 3 Maja

03.05.2021 Niedziela.NL // źródło:  Biuro Rzecznika Prasowego, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa (03.05.2016) // fot. Obraz Jana Matejki "Konstytucja 3 maja", Muzeum Narodowe w Warszawie, Wikipedia (Painting by Jan Matejko - National Museum of Poland Catalogue (for better resolution: calendar with pictures of Matejko), Domena publiczna, TUTAJ)// films: YouTube.com // tagi: Konstytucja 3 Maja, Polska Konstytucja, niedziela.be

(msz/kmb)

Z pochodami kojarzy się raczej 1 maja, czyli Święto Pracy, a nie rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Jednak lata temu i tego dnia organizowano przemarsze ulicami miast.

Można to wszystko zobaczyć na zdjęciach, które przechowuje Narodowe Archiwum Cyfrowe. W jego zasobach znajdują się fotografie sprzed II wojny światowej i starsze. Dzięki temu każdy może się przekonać, jak 3 maja świętowano na przykład w 1916 roku.

To były nie tylko „statyczne” uroczystości. Organizowano także parady wojskowe i pochody.

Co do samego święta, to - przypomnijmy - jest ono starsze niż może się wydawać. Po raz pierwszy rocznicę uchwalenia Konstytucji zorganizowano już w 1792 roku. W czasie zaborów świętowanie tego dnia było zakazane, a karą była nawet zsyłka w głąb Rosji.

Sytuacja zmieniła się w latach 1916-1918. Wtedy Polacy świętowali coraz odważniej, a po odzyskaniu niepodległości w 1918 rocznica przyjęcia Konstytucji 3 Maja została uznana za święto narodowe.

W czasie wojny Niemcy nie pozwalali na czczenie rocznicy. Po wojnie święto nie wróciło. Zostało zniesione w 1951 roku.

Już na dobre Święto Narodowe 3 Maja przywrócono ustawą z 6 kwietnia 1990 r.

03.05.2022 Niedziela.BE // źródło: News4Media // fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC)

(em/kmb)

Polacy w Belgii – to jest klasa!

W Belgii frytka, piwo, gofr i czekolada,
a Polak wszędzie – jak złota brygada!
Ma ręce do pracy, głowę pełną planu,
i zawsze punktualny – bez zbędnego stanu!

Na rynku „bonjour”, w domu „cześć”,
czasem zatęskni – lecz umie przejść.
Bo czy to Bruksela, Gandawa czy Liège,
Polak nie zginie – nawet w deszcz!

Z mopem, przy biurku, na scenie też gra –
w sercu ma Polskę i własnego lwa!
Świętuje, pomaga, marzy i śni –
i Polska w nim – na zawsze brzmi!

Józia, 13 lat

Dzień Polonii i Polaków za Granicą

Dzień Polonii i Polaków za Granicą, obchodzony 2 maja, został ustanowiony przez Sejm RP w 2002 roku. Za tą inicjatywą stało uznanie „wielowiekowego dorobku i wkładu Polonii i Polaków za granicą w odzyskanie przez Polskę niepodległości, wierność oraz przywiązanie do polskości, a także pomoc Ojczyźnie w najtrudniejszych momentach”.

Polski rząd, uznając szczególną rolę Polonii, uważa współpracę ze środowiskami polonijnymi za jeden ze swoich priorytetów. Minister spraw zagranicznych Jacek Czaputowicz w exposé wygłoszonym w marcu tego roku w Sejmie RP podkreślił, że „chcielibyśmy, aby nasi rodacy stali się ważnym sojusznikiem rządu w promowaniu polskiej racji stanu, polskiej kultury i pamięci narodowej, polskiej narracji historycznej”.

Wierząc, iż jubileusz ten jest ważny dla wszystkich rodaków – niezależnie od miejsca, w którym żyją – szczególnie dziś łączymy się myślą z Polakami za granicą, dziękując im za działania na rzecz dobra naszego państwa.

Według danych MSZ, poza granicami Polski żyje dziś ok. 20 milionów Polaków i osób pochodzenia polskiego. Dużą grupę stanowią osoby, które pozostały na terenach wschodnich po przesunięciu granic państwa. Inni – współcześni emigranci – tworzą współczesną Polonię w krajach Zachodu. Największą diasporą jest Polonia amerykańska. W 2012 roku w samych Stanach Zjednoczonych ponad 9,6 mln osób zadeklarowało polskie pochodzenie.

Biuro Rzecznika Prasowego MSZ

[NED] Dag van de Poolse diaspora en Polen in het buitenland

De Dag van de Poolse diaspora en Polen in het buitenland, gevierd op 2 mei, werd in 2002 ingesteld door de Sejm van de Republiek Polen. Deze initiatief was een erkenning van de “eeuwenlange prestaties en bijdragen van de Poolse diaspora en Polen in het buitenland aan het herstel van de Poolse onafhankelijkheid, hun trouw en verbondenheid met het Poolse erfgoed, alsook hun steun aan het moederland in de moeilijkste momenten.”

De Poolse regering, die de bijzondere rol van de Poolse diaspora erkent, beschouwt samenwerking met de Poolse gemeenschappen in het buitenland als een van haar prioriteiten. Minister van Buitenlandse Zaken Jacek Czaputowicz benadrukte in zijn toespraak in de Sejm in maart van dit jaar: “Wij zouden graag zien dat onze landgenoten een belangrijke bondgenoot van de regering worden in het promoten van het Poolse nationale belang, de Poolse cultuur en nationale herinnering, en de Poolse historische visie.”

In de overtuiging dat deze jubileumdag belangrijk is voor alle landgenoten – ongeacht waar zij wonen – voelen wij ons vandaag bijzonder verbonden met de Polen in het buitenland, en danken wij hen voor hun inzet ten behoeve van ons vaderland.

Volgens gegevens van het Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken leven er vandaag de dag ongeveer 20 miljoen Polen en mensen van Poolse afkomst buiten Polen. Een grote groep bestaat uit mensen die op de oostelijke gebieden zijn gebleven na de verschuiving van de landsgrenzen. Anderen – hedendaagse emigranten – vormen de moderne Poolse diaspora in West-Europese landen. De grootste diaspora is die in de Verenigde Staten. In 2012 verklaarden meer dan 9,6 miljoen mensen in de VS van Poolse afkomst te zijn.

Persbureau van het Poolse Ministerie van Buitenlandse Zaken

[ENG] Polish Diaspora and Poles Abroad Day

In 2002, the Sejm of the Republic of Poland established the Polish Diaspora and Poles Abroad Day to be celebrated on 2 May in recognition of the "long-standing achievements and contribution of the Polish diaspora and Poles living abroad in helping Poland regain its independence, of their loyalty and attachment to their Polish identity, as well as of their assistance to the homeland in times of need."

Poland’s government recognises the special role of the Polish diaspora and considers the cooperation with Polish communities abroad to be one of its priorities. In his address to the Polish Sejm in March this year, Foreign Minister Jacek Czaputowicz stressed that "we would like our compatriots to become an important ally of the government in promoting Poland’s national interest, culture, national memory and historical narrative.”

We believe that this jubilee is important for all our compatriots, no matter where they live, and therefore especially on this day we reach out to Poles abroad thanking them for their work and commitment to their country.

According to the Ministry of Foreign Affairs, about 20 million Poles and people of Polish origin currently live outside Poland. Many of them remained in the eastern territories after the state’s borders shifted, whereas others moved abroad more recently and make up Polish communities in Western countries. The largest Polish community is in the United States, where over 9.6 million people declared to be of Polish origin (2012).

MFA Press Office

02.05.2019 Niedziela.BE // aktualizacja 02.05.2025 // źródło m.in.: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa // fot. Shutterstock, Inc.

(kb/dm)

W czwartek, 1 maja 2025 roku, Iga Świątek zmierzyła się z Coco Gauff w półfinale turnieju WTA 1000 w Madrycie. Spotkanie okazało się wyjątkowo trudne dla liderki rankingu – Polka przegrała 1:6, 1:6 i po raz pierwszy od dłuższego czasu opuściła kort z tak wyraźną porażką.

Mecz rozpoczął się obiecująco – Świątek wygrała pierwszego gema, ale potem wszystko się posypało. Gauff przejęła inicjatywę i... nie oddała jej już do końca meczu. Amerykanka grała agresywnie, szybko i precyzyjnie, zdobywając aż 11 gemów z rzędu.

Po meczu Świątek nie ukrywała rozczarowania: „Nie mogłam naprawdę wejść na swój poziom. Coco grała dobrze, ale myślę, że to moja wina, że nie poruszałam się dobrze i nie byłam gotowa na odbieranie ciężkich piłek. To był naprawdę zły mecz z mojej strony.”

To pierwsze zwycięstwo Gauff nad Świątek na mączce ziemnej i znaczące przełamanie w ich bezpośrednim bilansie – który teraz wynosi 11:4 na korzyść Polki.

Co dalej?

Dla Świątek porażka w Madrycie to sygnał ostrzegawczy, ale też szansa na regenerację i skupienie się na nadchodzącym Roland Garros, gdzie będzie bronić tytułu. Gauff natomiast awansowała do finału, w którym zmierzy się z Aryną Sabalenką.

Mini-słowniczek niderlandzko–francusko–polski

wedstrijd – match – mecz

verlies – défaite – porażka

overwinning – victoire – zwycięstwo

wereldranglijst – classement mondial – ranking światowy

niveau – niveau – poziom

kracht – force – siła

opgave – abandon – poddanie się / rezygnacja

hervatting – reprise – wznowienie / powrót

dominantie – domination – dominacja

kans – chance – szansa

Pytania dla czytelników

Co Twoim zdaniem zawiodło w grze Igi Świątek podczas meczu z Gauff?

Czy taka porażka przed Roland Garros może pomóc, czy zaszkodzi mentalnie?

Kto według Ciebie wygra finał w Madrycie – Gauff czy Sabalenka?

 03.05.2025 Niedziela.BE // foto: Iga Świątek (2022) // fot. Mikolaj Barbanell, Polska / Shutterstock.com

(cm/dm)