Znamy się na finansach – deklarują Polacy, ale poziom ich wiedzy w tej dziedzinie rośnie wolniej niż samoocena – wynika z II edycji badania „Wiedza finansowa Polaków” zrealizowanego na zlecenie platformy edukacyjnej Kapitalni.org. Większość uczestników badania uznała, że ma wiedzę finansową na co najmniej średnim poziomie, ale ponad połowa nie potrafiła wskazać m.in. co to jest okres bezodsetkowy, czym jest debet, ani kto może ogłosić upadłość konsumencką.
Polacy już po raz drugi podeszli do egzaminu z finansów w ramach badania „Wiedza finansowa Polaków” zrealizowanego przez firmę Maison&Partners na zlecenie platformy edukacyjnej Kapitalni.org. W pierwszej części ocenili swoje umiejętności, w drugiej zweryfikowali je w teście.
W porównaniu do wyników z 2017 r., samoocena Polaków w dziedzinie finansów okazała się wyższa. Nieznacznie wzrosła też faktyczna wiedza w tej dziedzinie. Egzamin z wiedzy finansowej zaliczyło 57 proc. Polaków, czyli o 4 punkty proc. więcej w porównaniu z 2017 r. Druga edycja badania pokazuje, że wiedza finansowa – choć powoli – rośnie. Nie zmienia to faktu, że edukacja finansowa Polaków wciąż jest potrzebna.
Eksperci od budżetu domowego i kiepscy przedsiębiorcy
Podobnie jak w zeszłorocznej edycji badania Kapitalni.org, zdecydowana większość Polaków uznała, że potrafi gospodarować budżetem domowym (83 proc.). Z deklaracji wynika również, że pewnie czujemy się w tematyce płatności bezgotówkowych i internetowych oraz ochrony danych osobowych, np. przed niebezpieczeństwami czyhającymi w Internecie. Ponad połowa badanych przyznała się natomiast do braku wiedzy z zakresu podatków, wychodzenia z długów, zasad funkcjonowania systemu emerytalnego, prowadzenia własnej firmy, inwestowania pieniędzy i korzystania z instrumentów inwestycyjnych. Ankietowani najniżej ocenili swoją znajomość tematyki związanej z inwestycjami. Aż 43 proc. z nich przyznało, że ma małą wiedzę w tym zakresie, a 24 proc. że nie wie na ten temat nic.
– Co ciekawe, tylko 36 proc. Polaków stwierdziło, że ich wiedza z dziedziny przedsiębiorczości jest na przynajmniej średnim poziomie, wg kolejnych 36 proc. jest ona niska, natomiast aż 28 proc. osób biorących udział w badaniu zadeklarowało, że nie posiada jej wcale. Aż 56 proc. ankietowanych przyznało, że brakuje im wiedzy o systemie emerytalnym, mimo że od dłuższego czasu jest to szeroko komentowany temat, między innymi w kontekście obniżenia wieku emerytalnego i wprowadzenia pracowniczych planów kapitałowych, PPK. Może to wskazywać na to, że nadal nie dbamy w odpowiedni sposób o swoją przyszłość finansową – mówi Agnieszka Szczepanik, Dyrektor ds. Edukacji w Wonga Polska, nadzorującą platformę Kapitalni.org.
Samoocena Polaków wzrosła szczególnie w przypadku płatności bezgotówkowych. Odsetek osób, które określiły swoje kompetencje w tym zakresie jako wysokie lub średnie wyniósł 76 proc. i był o 9 punktów proc. wyższy niż przed rokiem. W przypadku oszczędzania (korzystania z lokat i kont oszczędnościowych) odsetek zadowolonych z posiadanej wiedzy wzrósł o 10 punktów procentowych z 50 proc. w 2017 r. do 60 proc. Zdecydowanie więcej Polaków niż przed rokiem zadeklarowało, że ma dobrą lub średnią znajomość produktów ubezpieczeniowych. W tej dziedzinie wzrost odsetka osób, które wystawiły sobie pozytywną ocenę był najwyższy i wyniósł aż 18 punktów procentowych (z 40 proc. w 2017 r. do 58 proc. w 2018 r.).
Czego nie wiemy
Jak samoocena i deklaracje przekładają się na praktykę? Test edukacyjny Kapitalni.org obejmował 27 pytań z zakresu zarządzania budżetem domowym, oszczędzania, ochrony danych osobowych i kredytów, pożyczek oraz zadłużenia, na które ankietowani udzielili średnio 14 dobrych odpowiedzi. Na większość pytań poprawnie odpowiedział co 6 Polak. 43 proc. badanych poradziła sobie z odpowiedziami na mniej niż połowę zadanych pytań. Rezultaty tegorocznego testu okazały się odrobinę lepsze niż w 2017 r., kiedy średni wynik wyniósł 13 punktów, a poprawnych odpowiedzi na większość pytań udzielił co 10 Polak.
Ankietowani lepiej niż przed rokiem odpowiadali na pytania dotyczące gospodarowania budżetem domowym, oszczędności oraz ochrony danych osobowych. Najmniejsze postępy widać natomiast w obszarze pożyczek, kredytów i zadłużenia. Poprawnie częściej odpowiadały osoby starsze, lepiej wykształcone i z większych miejscowości, które postrzegają swoją subiektywną sytuację materialną jako co najmniej średnią. Co ciekawe w tym roku jedna osoba wypełniła poprawnie cały test. W zeszłym roku nie było takiego przypadku.
Czego konkretnie nie wiemy o finansach? 66 proc. Polaków nie umiało wskazać poprawnej odpowiedzi na pytanie czym jest debet. Taki sam odsetek ankietowanych nie wiedział, że upadłość konsumencką może ogłosić tylko osoba fizyczna, a prawie połowa, że aby wybrać najkorzystniejszą ofertę pożyczki, należy porównać całkowity koszt kilku ofert. 80 proc. badanych miało problemy z określeniem praw firm windykacyjnych.
– Jak pokazało badanie, Polacy nie tylko nie znają definicji niektórych pojęć ekonomicznych, ale również nie wiedzą, jakie prawa im przysługują na przykład w przypadku odmowy udzielenia kredytu lub zadłużenia. Taka wiedza jest konsumentom potrzebna, by mogli świadomie korzystać z produktów finansowych dostępnych na rynku – tłumaczy Agnieszka Szczepanik z Kapitalni.org.
Gospodarowanie budżetem domowym, to temat, na którym Polacy się znają. W teście znalazło się siedem pytań z tego obszaru, z czego trzy zostały zakwalifikowane jako trudne. Badani odpowiedzieli poprawnie na prawie wszystkie pytania z tej dziedziny. Najtrudniejsze okazało się być pytanie o to, czy kupowanie w wielopakach zawsze wychodzi taniej – ponad 70 proc. osób biorących udział w badaniu nie potrafiło udzielić poprawnej odpowiedzi. Najlepiej ankietowani poradzili sobie z pytaniem, w którym musieli określić, jaką kwotę powinni odkładać każdego miesiąca przez rok, by móc kupić wymarzony rower, który kosztuje 1800 zł. Na to pytanie poprawnie odpowiedziało aż 73 proc. respondentów.
Obszarem wiedzy, który okazał się mocną stroną badanych jest ochrona danych osobowych przed różnego rodzaju niebezpieczeństwami (np. czyhającymi w Internecie). Polacy nie tylko wysoko ocenili swoją wiedzę w tym zakresie, ale także poprawnie odpowiedzieli na większość pytań z tej dziedziny. 85 proc. uczestników testu umiało wskazać właściwą odpowiedź na pytanie jak należy się zachować w sytuacji kradzieży tożsamości. Ankietowani zmierzyli się również z case study, w którym znana firma rozdaje w mediach społecznościowych kupony na zakupy w zamian za zaproszenie do wydarzenia swoich znajomych. 74 proc. badanych wiedziało, że przed skorzystaniem z oferty należy sprawdzić oficjalny profil firmy.
– W dobie Internetu pozyskiwanie danych osobowych stało się niezwykle łatwe. W związku z tym, każdy kto decyduje się korzystać z tego medium powinien wiedzieć, kiedy może bezpiecznie udostępnić informacje o sobie i znajomych, a kiedy nie należy tego robić. Polacy dowiedli, że wiedzą jak reagować na próby wyłudzenia danych – komentuje Agnieszka Szczepanik z Kapitalni.org.
Wypowiedź: Agnieszka Szczepanik, dyrektor ds. Edukacji w Wonga Polska, nadzorująca platformę Kapitalni.org
29.12.2018 NS
