W świecie literatury temat godziwych zarobków pisarzy i pisarek staje się coraz bardziej palący.
W Polsce zaledwie 5 procent ceny okładkowej książki trafia do kieszeni autora, a resztę (resztę - de rest po niderlandzku, le reste po francusku) dzielą wydawcy, księgarnie i inne podmioty rynku książki. Podobne realia możemy dostrzec również w Belgii. Pisarze i pisarki, wspierani przez takich aktywistów jak Wojciech Szot czy organizacje pokroju Unii Literackiej, walczą o lepsze warunki pracy i sprawiedliwy podział zysków (de winstverdeling, la répartition des bénéfices). W Belgii rozmowy o lepszych wynagrodzeniach (de lonen, les salaires) twórców mogłyby być inspiracją do głębszej dyskusji o roli literatury w naszym społeczeństwie.
Pisarstwo traktowane jest często jak powołanie, a nie zawód, co prowadzi do nieadekwatnego wynagradzania autorów. Średnie miesięczne dochody (de maandelijkse inkomsten, les revenus mensuels) pisarzy w Polsce wynoszą około 2500 złotych, co ledwo wystarcza na podstawowe potrzeby. Unia Literacka w Polsce domaga się wprowadzenia minimalnej stawki 10 procent ceny okładkowej dla autorów. Czy podobne działania są możliwe również w Belgii? W kraju, gdzie literatura flamandzka i francuskojęzyczna ma swoje bogate tradycje, wsparcie instytucji państwowych (overheidsinstellingen, les institutions publiques) w promocji czytelnictwa mogłoby znacząco poprawić sytuację pisarzy i krytyków literackich.
Ważnym elementem zmian jest również rola krytyki literackiej (de literaire kritiek, la critique littéraire). To właśnie recenzenci pomagają czytelnikom odkrywać wartościowe książki i wzbogacać debatę publiczną. W Polsce Boy-Żeleński już sto lat temu zwracał uwagę na niepokojące zjawisko utraty szacunku w słowie pisanym, co dziś, w dobie internetu, jest jeszcze bardziej aktualne. Marzy się powrót do czasów, kiedy recenzja była sztuką, a krytycy literaccy mieli realny wpływ na rynek książki. W Belgii, z uwagi na dwujęzyczność kraju, rola krytyków wydaje się jeszcze bardziej istotna – mogą oni działać na styku dwóch kultur i języków, wzmacniając dialog literacki między regionami.
Mini-słowniczek:
resztę – de rest (nl), le reste (fr)
podział zysków – de winstverdeling (nl), la répartition des bénéfices (fr)
wynagrodzenia – de lonen (nl), les salaires (fr)
miesięczne dochody – de maandelijkse inkomsten (nl), les revenus mensuels (fr)
instytucje państwowe – overheidsinstellingen (nl), les institutions publiques (fr)
krytyka literacka – de literaire kritiek (nl), la critique littéraire (fr)
książka – het boek (nl), le livre (fr)
autor – de auteur (nl), l’auteur (fr)
czytelnictwo – het lezen (nl), la lecture (fr)
Pytania do czytelników:
Czy uważacie, że pisarze w Belgii są odpowiednio wynagradzani?
Czy wolicie książki flamandzkie czy francuskojęzyczne?
Czy recenzje literackie wpływają na Wasze wybory czytelnicze?
Jakie wsparcie dla pisarzy i pisarek uważacie za najważniejsze?
28.04.2025 Niedziela.BE // fot. Roman Samborskyi, UA / shutterstock.com / zdjęcie ilustracyjne
(ka/dm)
