Pomysł naukowców łączy w sobie dwie metody stosowane w redukcji stresu pourazowego i rekomendowane przez WHO: zmniejszanie wrażliwości na stres za pomocą ruchu gałek ocznych EMDR (analiza ruchu gałek ocznych, ang. Eye Movement Desensitization and Reprocessing) oraz koordynację współpracy między półkulami mózgowymi, czyli terapię bilateralną. Program komputerowy budowany jest w wersji pełnej – na gogle VR oraz takiej, którą będzie można zastosować w domowych warunkach.

„Używając okularów budowanych z kartonu i słuchawek podłączonych do telefonu, można zmniejszyć do minimum koszt takiej terapii. Okulary VR zapewniają pacjentowi odizolowanie od świata. Następuje pełna immersja, czyli zanurzenie w rzeczywistości, która jest odtwarzana. Człowiek nie widzi tego, co dzieje się na zewnątrz, może zatem w pełni skupić się na przykład na poruszającej się kulce, którą widzi raz z lewej, raz z prawej strony. Dochodzą do tego bodźce tonalne - raz słyszymy dźwięk w jednym uchu, raz w drugim. W tym samym momencie, kiedy kulka jest po prawej stronie słyszymy dźwięk w prawym uchu. W pełnej wersji sprzętu, gdzie do dyspozycji są gogle, można wykorzystać również wibracje kontrolera” - wyjaśnia dr inż. Dorota Kamińska z Politechniki Łódzkiej.

W ramach grantu Miniatura Narodowego Centrum Nauki jej zespół z Wydziału Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki PŁ współpracuje z Instytutem Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego. Psycholodzy pod kierunkiem dr hab. Doroty Merecz-Kot, przygotowują scenariusz, który informatycy zaimplementują do VR.

„Jeśli chcemy redukować stres, środowisko musi być relaksacyjne - spacer po lesie, leżenie na kwiecistej łączce lub bycie pod wodą. Dodatkowe wrażenia słuchowe pozwolą całkowicie odłączyć się od realnego środowiska. Człowiek może się skupić, nie rozprasza go światło, hałas, żadna osoba wchodząca do pokoju – daje to podobne efekty jak medytacja ” - tłumaczy dr inż. Kamińska.

Badaczka wierzy, że nawet w dobie pandemii - choć bywamy zmęczeni i rozdrażnieni koniecznością przebywania w wirtualnej rzeczywistości – warto wykorzystać tę możliwość redukcji stresu. Dla młodych ludzi może być to wręcz idealna forma terapii.

„Pokolenie Z jest przyzwyczajone od najmłodszych lat do technologii, dla nich jest to na porządku dziennym, spędzają więcej czasu używając telefonów i komputerów niż realnego środowiska. Dla nich będzie to idealne środowisko do redukcji stresu. Starsze osoby też bywają zachwycone VR, nasze próby na osobach w wieku 65+ pokazały, że nie stanowi to dla nich problemu” - ocenia dr inż. Kamińska.

Uściśla, że wykorzystanie VR w redukcji stresu polega na krótkich, trwających do 20 min sesjach terapeutycznych. Na etapie badań naukowcy używają okularów podłączanych do komputera, natomiast docelowo chcą zrealizować urządzenie na przenośnych okularach, dzięki którym każdy będzie mógł sobie włączyć VR w domu.

Finansowanie z grantu Miniatura 4 umożliwia gratyfikację uczestników badania. Naukowcy zrekrutują 60 osób, które przebadają swoim urządzeniem i aplikacją. Każda osoba będzie musiała 3 razy poddać się takiemu badaniu, aby naukowcy mogli wybrać najlepszą spośród kilku wersji.

Skuteczność nowej metody w redukcji stresu będzie mierzona czujnikami – badanie uwzględnia obiektywną ocenę tętna, EKG, EEG EMG. Wyniki z tych czujników uzupełnią subiektywną opinię pacjenta, który określi czy poczuł się lepiej i czy jest zrelaksowany.

Zdaniem laureatki grantu odbiorcą opracowanej w ten sposób metody terapeutycznej będę gabinety terapeutyczne wyposażone w specjalne gogle i czujniki. Informatycy i psycholodzy myślą też o specjalnym panelu dla terapeuty, który mógłby śledzić, czy poziom stresu u pacjenta maleje.

31.03.2021 Niedziela.BE // źródło: Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl // autor: Karolina Duszczyk // fot. Shutterstock, Inc.

(kmb)

Prof. dr hab. n. med. Bogdan de Barbaro jest psychiatrą, psychoterapeutą, emerytowanym profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Jagiellońskiego. We wtorek dla Uniwersytetu w Białymstoku wygłosił wykład online "Jak przetrwać pandemie".

Podczas niego naukowiec ocenił, że mamy teraz do czynienia nie tylko z pandemią pochodzenia biologicznego - COVID-19, ale również z pandemią postprawdy - która atakuje nasze myślenie - oraz pandemią nienawiści, niszczącą nasze relacje. "Te pandemie w pewien sposób się ze sobą łączą" - ocenił.

Mówiąc o pandemii koronawirusa zwracał uwagę, że ludzkość musi przejść lekcję pokory. "Wirus jest taki maleńki, a właściwie cała ludzkość jest zagrożona" - mówił.

Ocenił, że jeśli chodzi o perspektywę psychologiczną, to epidemia koronawirusa ma kilka etapów, które ludzie przechodzą w różnym tempie. Pierwszy etap to etap chaosu: towarzyszy mu bezradność, strach i lęk. Psychiatra zwracał uwagę, że w tym etapie - np. w ubiegłym roku - część osób nie dowierzała, część się zmobilizowała, część zaprzeczała problemowi. Kolejnym etapem jest czas wycofania się. Zdaniem profesora niektórzy w tym etapie popadli w depresję, a inni dali jej wyraz przez agresję. "Te dwa stany psychiczne jakoś się ze sobą przeplatają" - mówił. Trzeci etap zaś określił jako PTSD - okres lęku, koszmarów, obniżonego nastroju, ataków panicznego lęku.

Druga pandemia, o której mówił prof. de Barbaro, to pandemia postprawdy. Psychiatra zwrócił uwagę, że uspokajające kłamstwo bywa dla wielu osób bardziej atrakcyjne, niż niewygodna prawda. A zdaniem wykładowcy nie zawsze wybiera się to, co jest prawdą - a raczej to, co lepiej odpowiada naszym potrzebom. Wykładowca zwracał też uwagę, że rewolucja technologiczna sprawia, że dzielenie się fałszywymi informacjami jest łatwe, niekaralne i darmowe. Aby obronić się przed postprawdą radził, by sprawdzać źródła; przyjąć, że świat jest raczej skomplikowany, a nie zero-jedynkowy. Namawiał, by orientować się, co się dzieje w bańkach informacyjnych innych niż nasza.

I wreszcie trzecią pandemią, o której mówił prof. de Barbaro, jest epidemia "wirusa nienawiści". W ocenie psychiatry bowiem hejt ma się w tych czasach dobrze. Mówiąc o tym, co nauka mówi o nienawiści - powiedział, że uczucie zagrożenia uruchamia jądro migdałowate w mózgu. "Słuchacze są wtedy w stanie działać bezrefleksyjnie" - skomentował. Mówił też co się dzieje, kiedy myślimy o członkach grup zdehumanizowanych, a więc takich, którym odbiera się człowieczeństwo. Według psychiatry nie uruchamiają się wtedy części mózgu odpowiadajcie za poznanie i empatię, a raczej ma się poczucie niesmaku. A za tym iść może w dalszych krokach - jak mówił profesor - gniew i impulsy przemocowe.

"Koronawirus nasila sprzężenie między nienawiścią i postprawdą. (...) Nasila związek postprawdy i nienawiści. W moim przekonaniu to sytuacja, która nam zagraża, jest niebezpieczna, wymaga od nas odpowiedzialności" - powiedział: wykładowca.

Sformułował też trzy rady na trzy "wirusy".

Pierwsza nich dotyczy tego, czy potrafimy przejść od reakcji do refleksji. Chodzi o to, by podejść z dystansem do swoich emocji - np. gniewu, lęku czy rozpaczy - i przyjrzeć się im z refleksją. "Wchodząc w fazę refleksyjną, dajemy sobie szanse na to, że nas reakcja nie zniszczy" - powiedział.

Zwracał uwagę, że warto choćby umieć odróżniać swój strach od lęku. Wyjaśniał, że strach pomaga uważać na konkretne niebezpieczeństwa i ich unikać. Lęk zaś to stan bliżej nieokreślonego dyskomfortu, niepokoju. Być może trudno nawet określić, jakie jest jego źródło. Zaznaczył, że w wypadku strachu można wypracować postępowanie, które ochroni przed niebezpieczeństwem. Podał przykład, że jeśli ktoś jest przestraszony koronawirusem, to zakłada maskę, zasłaniając usta i nos. "A jeśli jestem w lęku, nie będę dbał o to, co się dzieje z dystansem społecznym, tylko np. będę się zachowywał zuchwale, aby temu lękowi zaprzeczyć" - zauważył terapeuta.

Drugim ważnym elementem radzenia sobie z trzema pandemiami według prof. de Barbaro jest poczucie sprawczości. Chodzi o to - sprecyzował - by znaleźć np. jakieś działanie, które da nam poczucie, że dzięki nam przybyło dobra. W jego ocenie to podejście jest potrzebne, by nie poddać się bezradności. Jak zaznaczył, poczucie sprawczości jest jednym z ważniejszych predyktorów zdrowia.

Trzecia ważna w czasie pandemii kwestia dotyczy zaś - zdaniem terapeuty - dbałości o sieci społeczne. A jak podkreślił prof. de Barbaro - sieć społeczna również jest ważnym predyktorem zdrowia. Zaznaczał, jak ważne dbanie o kontakty z innymi osobami i to, by być wśród innych, żeby mieć wsparcie i dawać je innym.

31.03.2021 Niedziela.BE // źródło: Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl // fot. Shutterstock, Inc.

(kmb)